Już wiele lat temu obiecałam sobie, że przeczytam wszystko, co napisze Jakub Ćwiek. No może chociaż większość. I trzeba przyznać, że autor nie stroni od literackich eksperymentów. Tym razem w moje ręce trafiła książka o tytule „Bezpańskie psy. Ballada o byłym gliniarzu”. Jak wypadło kolejne spotkanie z twórczością Kuby?

Tytuł: Bezpańskie psy. Ballada o byłym gliniarzu

Autorzy:  Jakub Ćwiek, Adam Bigaj

Wydawnictwo: Marginesy

Liczyliście na powieść? Nic bardziej mylnego. Ta książka jest oparta na faktach, czasami bardziej filmowymi niż najlepszy scenariusz. „Bezpańskie psy” to historia 30 lat służby w policji podinspektora Adama Bigaja (o pseudonimie „Księciunio”). Swoją karierę zaczął w niełatwych czasach i szybko musiał się połapać w lokalnych stosunkach. Bo „ci dobrzy” nie zawsze grają uczciwie, a „ci źli” niekoniecznie zasługują na potępienie. Zawsze są odcienie szarości, lokalne układy i wątpliwości. Ale żeby się tym od razu zadręczać? Pieskie życie... nie jest złe.

Jakub Ćwiek chyba pierwszy raz porzucił fikcję na rzecz prawdziwej historii. We współpracy z Adamem Bigajem stworzył wywiad rzekę. I z jednej strony jest to nowość, z drugiej... znane pisarzowi klimaty. W innych swoich książkach, np. Grim City, równie silnie akcentowany motyw policji. Czasami nawet kreacja jest podobna, pewnego rodzaju nonszalancja, sarkazm i cyniczność. Mam wrażenie, że Ćwiek lubi pokazywać mundurowych od mało oczywistej strony, a swoich bohaterów często wyposaża w krytyczne poczucie humoru.

Tym bardziej że w przypadku „Bezpańskich psów” śmiać się nie tyle było z czego, ile momentami po prostu trzeba było. Zwyczajnie po to, żeby nie zwariować. Opowieść bowiem zaczyna się w czasach komunizmu, jednocześnie ciężkich i kuriozalnych. Kombinowanie obejmowało całe społeczeństwo, nic dziwnego, że dotyczyło też policjantów. Dla czytelników nieznających tej historii na własnej skórze będzie to ciekawa wycieczka w przeszłość. Osoby, które mają trochę „starszy” pesel, mogą poznać inną perspektywę tych czasów. Czy ocenią ją pozytywnie? Trudno powiedzieć. Relacja autora daleka jest od oceny moralnej. Parafrazując pewnego dziennika, on po prostu mówi, jak jest. Aspekt społeczno-polityczny ma ogromne znaczenie dla historii, dlatego opisywany jest w niej szeroko i dokładnie, jednak jego odbiór zależy od czytelnika.

Tak, jak już wspomniałam, jest to opowieść oparta na faktach. I ma to swoje zarówno plusy, jak i minusy. Do tych pierwszy należy możliwość zapoznania się z przeszłości, wydarzaniami, które faktycznie miały miejsce. Z drugiej jednak brak pewnej zaplanowanej całości. Poszczególne historie, sceny, są opisane świetnie, z typową dla autorka swobodą i cynizmem. Jednak całość układa się raczej swobodnie w spójną opowieść, brak czegoś, co cały czas napędzałoby uwagę czytelnika. Właśnie przez to książce jest bliżej do zbioru anegdot i opowiastek.

Dużym plusem jest lekka narracja Ćwieka. Gdyby nie ona, pewnie nie czytałoby się książki tak przyjemnie. Tymczasem swobodny ton sprawia, że nawet fakty „ciężkostrawne” przekazane są niczym dowcip. Książka przypadnie do gustu miłośnikom historii, pokaże im drugą stronę medalu i być może skłoni do myśli, jakie to wszystko względne. Bo pies, nawet na służbie, to też człowiek.